Modellen

Burgers heeft vanaf 1869 een enorme verscheidenheid aan fietsen gemaakt. De gehele rijwielgeschiedenis is hierin te herkennen. Hieronder worden in het kort een aantal belangrijke modellen besproken.  Een completer beeld geven de catalogi, welke in te zien zijn op de website van de vereniging “De Oude Fiets”. De meeste afbeeldingen op deze website (tenzij anders vermeld) komen uit deze catalogi. De originelen hiervan zijn  te vinden zijn in het archief van fietsmuseum Velorama in Nijmegen en het Historisch Museum Deventer.

Voor haar modellen gebruikte Burgers verschillende namen. Rond 1900 gebruikt men de modelnamen A, AA, AAA en AN. Daarna worden vanaf de jaren ’10 voor de luxere modellen de namen, Luxe, Grand luxe, Superbe, Imperial, Riche, Royal en voor het meest eenvoudige model ‘Standaard’ gebruikt. De modelnamen ‘A’ en ‘AN’ blijven als modelnaam ook in gebruik tot aan het einde van de fabriek. In de jaren ’50 worden voor de modernere sportfietsen de namen, Elite, Sport, Sport Royal, Supersport en Grand prix gebruikt. Vanaf de jaren ’30 wordt de modelnaam vaak met een transfer op het balhoofd aangebracht.

Periode 1869 – 1896

Deze eerste periode begint met de houten vélocipèdes. In Engeland ‘Boneshakers’ en in Frankrijk ‘Michaux’ genoemd. Daarna volgt vanaf ongeveer 1875 de hoge bi en vanaf 1885 de safety of veiligheidsfiets. Burgers heeft al deze modellen in productie gehad.

Hieronder worden een aantal van deze modellen afgebeeld. Uit deze periode zijn meerdere fietsen bewaard gebleven, zowel in musea als particuliere collecties, de meeste in het Historisch Museum Deventer.

Periode 1896 – 1920

In deze periode ontwikkeld de fiets zich in hoog tempo tot het model zoals wij dat kennen. Het was de bloeitijd van de fabriek en een periode waarin Burgers een aantal bijzondere fietsen op de markt heeft gebracht.

Excentric gear

De excentric gear is een vinding die door Burgers o.a. in Engeland en Duitsland (patentnummer 87154) is gepatenteerd in 1896. Het is een voorloper van de versnelling. Bij het trappen worden de crancks verlengd. Dit systeem werd vooral aanbevolen voor rijden in de heuvels. Voor zover tot nu toe bekend zijn er geen fietsen met dit systeem bewaard gebleven.

Cardanfiets

Een van de bijzondere modellen uit deze periode is de cardanfiets, die Burgers als eerste fabriek in Nederland in 1897 introduceert. In plaats van door een ketting wordt het achterwiel aangedreven via een cardanas. Van dit model heeft Burgers twee typen gemaakt; de Acatène en de Eclips. Bij de laatste zijn de tandwielen meer in het middenvlak van de fiets gemonteerd.¹ Alleen in 1903 is hier ook een model met kruisframe van gemaakt. Cardanfietsen zijn het eerst ontwikkeld door het Franse Metropole, dit bedrijf gebruikte ook de naam Acatène. Deze firma is in 1900 een proces tegen Burgers begonnen wegens het gebruik van de naam Acatène.²

Cardanfietsen zijn niet lang gemaakt. Volgens een brief van Burgers aan Historisch Museum Deventer uit 1940 is de belangrijkste oorzaak dat deze fietsen geen succes werden het feit dat “de doorsnee reparateur niet voldoende onderlegd was en de kamwielen niet behoorlijk kon afstellen. Zelfs bij een kleine reparatie was het daarom noodig de fiets naar Deventer te sturen en dat maakte de reparatie duur.” Cardanfietsen werden door Burgers gemaakt tussen 1897 en 1909.

Vouwfiets model Van Wagtendonk

In 1899 neemt Burgers een door luitenant Van Wagtendonk ontwikkelde vouwfiets in productie (in die tijd “toevouwbaar rijwiel”  genoemd). Deze is in de eerste plaats gemaakt voor gebruik in het leger maar werd door Burgers ook gemaakt voor burgergebruik¹⁹.³ In 1900 werd hij gepresenteerd op de RAI-tentoonstelling. Burgers bracht een speciale folder over dit model uit. In de catalogus van 1909 wordt vermeld dat alle kettingrijwielen behalve de ‘Populair’ in opvouwbaar model geleverd kunnen worden tegen een prijsverhoging van fl. 25,-. Volgens deze catalogus is dit model door Burgers geleverd aan Z.K.H. Prins Hendrik. Tot welk jaar Burgers dit model gemaakt heeft is niet bekend. Bij een particuliere verzamelaar is in ieder geval nog een exemplaar uit 1914/1915 bekend.

Het gebruik in het leger is in ieder geval bij de mobilisatie in 1914 gestopt. De kosten van de mobilisatie waren namelijk zo hoog, dat de proefnemingen met aangepaste, nieuwere modellen toevouwbare rijwielen werden gestaakt. De eerste serie toevouwbare rijwielen (waaronder die van Burgers) was namelijk door de legerleiding als te zwaar, te kwetsbaar en te duur beoordeeld, om breder te worden ingevoerd.  De gevechtseenheden wielrijders kregen sedert 1915 uitsluitend nog simpele sterke rijwielen (doortrappers) die (goedkoop) in eigen beheer werden geproduceerd door de Artillerie Inrichting, Werkplaats Delft; dit bleef zo tot 1940.⁴

Tandems

Burgers heeft in twee perioden tandems gemaakt. Rond 1900 worden tandems in verschillende uitvoeringen gemaakt. De fiets is in die tijd nog een vervoermiddel voor de beter gesitueerden. Die gebruikten tandems als recreatief vervoermiddel om op zondagen met familieleden een stukje te gaan fietsen. Deze tandems werden vaak zo uitgevoerd dat achteraan de man zat en voorop de vrouw (er waren ook modellen voor alleen heren). Het stuurmechanisme is zo geconstrueerd dat alleen de man kan sturen. Vanaf 1909 verdwijnt de tandem uit de catalogi. Pas halverwege de jaren ’30 komt de tandem opnieuw in de mode en vanaf 1937 neemt ook Burgers hem weer in de collectie op. Dit latere model heeft 26 inch wielen.

Modellen  ‘Grand Luxe’, ‘De Luxe’, ‘Superbe’ vanaf 1910

De duurste modellen van Burgers uit de jaren ’10 behoren tot het beste wat de Nederlandse rijwielindustrie heeft gemaakt. Ook Fongers maakte modellen van vergelijkbare kwaliteit. Burgers ontwikkelt in 1910 een eigen luxe velgremmensysteem, dat met vaste nokken aan het frame was bevestigd, dit systeem wordt gebruikt op de duurste modellen.  Het model ‘De Luxe’ kostte in 1911 fl. 155,- en het model ‘Superbe’ fl.125.-. Het goedkoopste model ‘Standaard’ met eenvoudige bandrem kostte toen fl. 70,-., Vanaf 1914 is het model “Grand luxe”  het meest dure model van Burgers. In sommige jaren wordt  deze modelnaam echter weer niet gebruikt in de catalogi. Burgers lijkt hier niet consequent in.  Een enkele keer komt ook de naam “Imperial”  voor als een van de duurdere modellen.   Voor haar duurste model gebruikte Burgers ook een gelugde liggende en staande achtervork met ingesoldeerde patten (zie bij fotorubriek, de Grand Luxe van 1923).  In 1920 is men gestopt met het dure remsysteem.  De gelugde achtervorken gebruikte Burgers nog  tot eind jaren “30 op het duurste model “Grand Luxe” .

Hierboven een aantal detail foto’s van  een Burgers “de luxe”  damesfiets (zie voor meer details de fotogalerij op deze website).

Periode 1920 – 1945

Damesmodel met dubbele steunbuis

Kenmerkend voor Burgersfietsen vanaf eind jaren ‘20 is dat ze twee steunbuisjes of “mannetjes” tussen de gebogen en rechte framebuis hebben. Burgers gebruikt dit ongeveer vanaf 1920 op de duurdere modellen zoals ‘Superbe’ en ‘Royal’. Vanaf eind jaren ’20 worden alle modellen voorzien van deze twee steunbuisjes. Ook enkele andere merken (o.a. Gruno) hebben deze twee steunbuisjes.

Transportfietsen

Burgers maakte twee typen transport- of dienstfietsen. Een model met een rechte dubbele buis en een model met een schuine dubbele buis. Het eerste model is lang gemaakt, tot na WO2. Het tweede model wordt in verzamelaarskringen wel het “mohawk” model genoemd, alhoewel deze naam niet in de catalogi voorkomt. Het mohawk model werd ook gemaakt voor lange personen. De extra bovenbuis gaf meer stevigte aan het frame. Dit model is gemaakt vanaf begin jaren ’20, maar staat niet in alle catalogi. In de catalogus van 1910 is sprake van een “diagonaal-versterkingsbuis’, als extra voor hoge frames à ƒ 5,– (niet afgebeeld). Het model is zeker ook in de jaren ’30 gemaakt. Er zijn exemplaren uit die tijd in privé collecties aanwezig.

Priesterrijwiel

Net als veel andere fabrikanten maakte Burgers ook Priesterrijwielen, speciaal voor pastoors en andere geestelijken die met hun rokken niet goed op een gewoon herenmodel konden komen. Bij Burgers lijkt dit model op een gewone damesfiets, maar heeft een extra versterkingsbuisje dat loopt van de liggende achtervork naar de staande framebuis.

Elektrische fiets

In 1932 ontwikkelt Philips een elektrische fiets.⁵ Een aantal Nederlandse rijwielfabrikanten, waaronder Burgers, brengt deze fiets op de markt. De motor is  in opdracht van Philips bij E.M.I.  gebouwd.  De fiets is geen succes geworden en is maar kort in de handel geweest. Een probleem bij de introductie van de fiets was dat op grond van de wetgeving  de fiets niet op fietspaden mocht rijden en een rijbewijs verplicht was. Bovendien moest motorrijtuigenbelasting betaald worden.

Burgers heeft twee uitvoeringen op de markt gebracht, een damesmodel en een herenmodel.

Driewielers, bakfietsen, invalidefietsen

Tot aan WO2 heeft Burgers ook vele modellen driewielers, bakfietsen en invalidefietsen gemaakt. Na WO2 zien we deze modellen niet meer terug in de catalogi.

De naoorlogse periode

Kruisfietsen

Burgers heeft, in vergelijking met andere fabrieken, pas laat kruisfietsen gemaakt. De meeste fabrieken zijn hier in de jaren ’30 mee begonnen.

Begin 1946 vraagt Burgers octrooi aan op een laag model kruisfiets (octrooinr. 62913). Daarnaast maakt het ook nog een hoog model kruisfiets waarop het geen octrooi heeft. De fiets wordt geleverd in de kleuren zwart, muisgrijs, olijfgroen en maroon.

Van het lage kruisframe vermeldt de fabriek in de catalogus: “dit model heeft als voordeel dat bij regenachtig weer de regenkleding beter de knieën afdekt…. het is ook zeer geschikt als Priesterrijwiel en kan in dat geval uitgevoerd worden met celluloid overtrokken stuur en zwart gelakte velgen.” (een pastoor wilde natuurlijk niet op een moderne gekleurde fiets rijden).

Sportfietsen

Begin jaren ’50 komt Burgers met een aantal lichtere sportfietsen. Ze is hier later mee dan bijvoorbeeld Batavus. Een mooie moderne fiets is de Supersport. Deze fiets met gebogen framebuizen lijkt sterk op het model Supersport van Batavus die dat bedrijf al vlak na de oorlog had uitgebracht. Burgers zegt hierover: “ter gelegenheid van ons 80-jarig jubileum, als Eerste en Oudste Nederlandse Rijwielfabriek in 1949, construeerden wij dit bijzonder sportieve model voor de fijnproever. Het is het lichtste sportrijwiel, dat in Nederland wordt gebouwd.” De fiets is gemaakt uit Reynolds staal ‘531’ en heeft een verend stuur en lichtmetalen velgen.

Eind jaren ’50 komt Burgers net als de andere Nederlandse fabrikanten met sportmodellen in tweekleurige uitvoering, zoals het hier afgebeelde model Sport Royal uit 1959.  Dit model werd uitgerust met het door Burgers gepatenteerde systeem om lichtkabels in het frame weg te werken (zie bij onderdelen).

← Vorige pagina: Oude advertenties
→ Volgende pagina: Beeldmerken

1. Burg, S. ter, Cardanfietsen. De Oude Fiets 2009/4
2. Texelse Courant 23-08-1900
3. Kuner, H. de geschiedenis van de Nederlandse vouwfiets (1897-1964). Themanummer De Oude Fiets 2009
4. Murk, R.  “Naar de wielen!”. Militair gebruik van rijwielen in Nederland”. Het Rijwiel 2012/1
5. Kogel, T.J.de. De electrische fiets van Philips, De Oude Fiets 2003/4